Son yıllarda AKP güdümünde para politikaları yürüterek Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB), yerel ve uluslararası itibarına büyük zarar veren eski ekonomi kadrolarının ardından göreve gelen Hafize Gaye Erkan ve ekibi, bir yandan uzun zamandır hasar gören imajı yeniden toparlamaya çalışırken, bir yandan da eski para politikasının yol açtığı ekonomik sorunlarla boğuşmaya devam ediyor.
21 Aralık 2021 tarihinde ani kur artışlarını baskılamak için övgü dolu sözlerle kamuoyuna sunulan Kur Korumalı Mevduat (KKM), seçim ekonomisi nedeniyle aldığı teşviklerle birlikte Türkiye ekonomisi için adeta bir ‘canavar’ halini aldı.
KKM hesaplarında biriken paranın 3 trilyon 400 milyar lira seviyelerini aşmasının ardından harekete geçen yeni ekonomi kadrosu, KKM’de tasfiye planını yürürlüğe koyarken, ilk 4 haftada yaşanan erime ekonomi piyasalarına bir nebze umut vermişti.
Hazine’ye getirdiği ağır yük nedeniyle KKM’den bir an önce kurtulmak isteyen Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) bu hafta yayınladığı veriler ile büyük bir hüsrana uğradı. 5 haftadır düşüş trendine geçen KKM mevduatında haftalık azalışın 25 milyar liradan 2 milyar liraya düşmesi, KKM’yi sonlandırmanın beklenenden daha zor olacağına işaret etmekte.
BDDK tarafından paylaşılan veriler, temelde 15-22 Eylül tarihleri arasındaki bankacılık hareketlerini kapsamakta. Bu nedenle piyasalar, 22 Eylül günü Merkez Bankası tarafından duyurulan TL dönüşümlü KKM’lerdeki taban faiz uygulamasını kaldıran kararın KKM’den çıkışı hızlandıracağına yönelik bir beklenti içerisine girerken, kararın tasfiyede hızlanmaya yol açıp açmayacağını ise gelecek hafta yayınlanan bülten ile öğreneceğiz.
Ekonomim.com yazarı Alaattin Aktaş; söz konusu verilerin ardından “KKM’deki düşüş durmak üzere…” başlıklı bir yazı kaleme alarak şu ifadeleri kullandı:
“GERİLEME DURMA NOKTASINA GELDİ”
Kur korumalı mevduatın azalmasını sağlamaya yönelik olarak uygulamaya konulan ve bunda mesafe kat edemeyen bankalara bir şekilde yaptırım öngören karardan sonra söz konusu hesaplarda başlayan gerileme durma noktasına geldi.
BDDK verilerine göre kur korumalı mevduat 15-22 Eylül haftasında yalnızca 2.2 milyar lira azaldı. Oysa 18 Ağustos-15 Eylül arasındaki dört haftada kaydedilen azalma 102 milyar liraydı. Bir anlamda haftalık 25 milyar lira civarındaki azalma bir anda 2.2 milyara inmiş oldu.
KKM geçen hafta döviz bazında ise 863 milyon dolar azaldı. Döviz cinsi azalmanın daha fazla görünmesi dolar kurundaki artıştan kaynaklandı. 15 Eylül’de 26.83 olan dolar kuru 22 Eylül’de 27.02’ye çıkınca KKM’nin döviz karşılığı daha fazla düşmüş göründü.
KKM 22 Eylül itibarıyla 3 trilyon 304 milyar lira, döviz cinsinden ise 122.3 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.
KKM’deki gerileme temposunun haftalık ortalama 25 milyar liradan 2 milyar liraya indiğini gören ve bu yavaşlamadan kaygı duyan ekonomi yönetimi vatandaşı bu hesaplardan caydırmak amacıyla bu hafta başında bir adım daha attı.
“KKM FAİZİ SERT DÜŞÜRÜLDÜ”
Hatırlanacaktır, Merkez Bankası TL cinsi açılan kur korumalı mevduat hesaplarında asgari faiz koşulunu bu hafta başında kaldırdı. KKM’ye en az politika faizi kadar faiz uygulanması gerekiyordu ve şu anki durumda o faiz de yüzde 30’du.
Ancak asgari faiz koşulu yalnızca TL cinsi hesaplar için kaldırıldı, döviz dönüşümlü KKM hesaplarında asgari faiz koşulu, ki o da yüzde 30, devam ediyor.
Asgari faiz koşulu kaldırıldı ama bu KKM’de dövizin getirisini gözeterek kalan tasarruf sahipleri için hiçbir değişiklik yaratmıyor. Kur artışı faizden yüksek olduğu takdirde tasarruf sahibi o kur artışından yararlanacak.
Olabilecek tek kayıp, faiz… Kur artışı çok sınırlı kalırsa eskiden faizden kazanç elde etmek mümkündü, şimdi faiz düştüğü için o getiriden mahrum kalınacak.
KKM’Yİ TERCİH EDEN FAİZLE KOVULUYOR!
Bankalar, 25 Eylül’deki düzenlemeye kadar TL cinsi KKM’de yüzde 30 olarak uygulanmakta olan taban faizi, bu kararla birlikte hemen aşağı çekti. Bankalar ağırlıkla yüzde 20 dolayında faiz uyguluyor.
Dövizin kazanç sağlamayacağını düşünen, bu faizi de beğenmeyenler ise doğrudan TL mevduata geçebiliyor. Orada da faizler çok geniş bir yelpazede bulunuyor ama ağırlıklı oran yüzde 40 civarında.
YILLIK YÜZDE 5.25 VEREN DE VAR
Merkez Bankası’nın TL cinsi kur korumalı mevduatta asgari faiz koşulunu kaldırmasından sonra TL cinsi KKM’de devam etmek isteyene genel olarak yüzde 20 dolayında faiz teklif ediliyor ama bir banka var ki teklif ettiği faizle bırakın tasarruf sahiplerini, banka çalışanlarını bile şaşırttı.
Bir kamu bankası TL cinsi KKM’ye devam etmek isteyenlere yıllık yüzde 5.25 faiz teklif ediyor. Yok yok yanlış yazmadım, yıllık yüzde 5.25!
Hatta niye yüzde 5 ya da 6 değil de yüzde 5.25, o bile anlaşılmış değil.
Belli ki tasarruf sahibine açıkça söylenemeyen “KKM hesabını uzatmak istemiyorum, paranı bu sistemden çıkar ve TL mevduata geç” önerisi örtülü biçimde ifade ediliyor.
Merkez Bankası TL cinsi KKM’de yüzde 30 olan asgari faizi kaldırınca faizin gerileyeceği belliydi ve normaldi de böylesi doğrusu hiç beklenmiyordu.
KUR ARTARSA HAZİNE VE BANKALAR YÜKÜ PAYLAŞACAK
Bankalar TL cinsi KKM’de faizi yüzde 20 dolayına indirdi ama faizi aşacak kur artışı yaşanması durumunda oluşacak yük duruma göre ya tümüyle bankalar tarafından karşılanacak ya da bankalar ve Merkez Bankası arasında paylaşılacak.
Yüzde 20 faiz uygulayan bir banka, vade döneminde kur örneğin yüzde 26 artarsa, hesap sahibine yüzde 26’lık ödeme yapacak. Bankanın bu konudaki kur yükümlülüğü politika faizine kadar. Yani şu dönem için yüzde 30’a kadarki kur artışlarını bankalar karşılayacak.
Döviz kurunun yüzde 30’dan fazla artması halinde banka KKM’ye yüzde 20 faiz uyguluyorsa politika faizine kadarki 10 puanı yine karşılamak zorunda. Hele hele o kamu bankası her ne kadar faizi yüzde 5.25’te tutuyorsa da, kur örneğin yüzde 35 artarsa politika faizi ile KKM faizi arasındaki 24.75 puanlık farkı üstlenmek durumunda kalacak. Yüzde 35’lik kur artışı ile yüzde 30’luk politika faizi arasındaki 5 puanlık fark ise Merkez Bankası’nca karşılanacak.
